میرزا خلیل گیلانیحاجی میرزا خلیل گیلانی، از علمای مشروطه خواه ایران در قرن چهاردهم هجری می‌باشد. ۱ - تحصیلاتوی پس از گذراندن مقدمات، برای تکمیل تحصیلات به نجف رفت و از محضر درس میرزا حبیب الله رشتی و دیگر بزرگان استفاده کرد. سپس به لاهیجان بازگشت و به حل و فصل امور شرعی مردم پرداخت و از وجاهت و احترام خاصی برخوردار بود. ۲ - حمایت از جنبش مشروطه خواهیوی از جنبش مشروطه خواهی مردم گیلان حمایت کرد و به گفته ابراهیم فخرای، از مشروطه خواهان صدیق بود. به نوشتة کتاب گیلان «انجمن شهر یا انجمن بلدیه توسط حاجی میرزا خلیل بنیان نهاده شد. مشروطه خواهان پس از تصرف رشت، حاجی میرزا خلیل را که از شخصیت‌های خوشنام گیلان بود، مامور تاسیس بلدیه (شهرداری) نمودند. وی بلافاصله شروع به کار کرد و با همکاری انجمن شهر، خدمات قابل توجهی در جهت تامین رفاه و آسایش مردم نمود». ۳ - دستگیری توسط روسهاپس از اولتیماتوم روس‌ها به ایران، بلافاصله قوای روس به شهرهای مشهد، تبریز، رشت (۲۹ ذیحجه ۱۳۲۹ق) و انزلی وارد شدند و به دستگیری و بازداشت آزادیخواهان پرداختند که از جملة آنان حاجی میرزا خلیل بود. آنها را تحت الحفظ به باکو برده و زندانی کردند. کنسول ایران در باکو در گزارشی که در ۸ محرم ۱۳۳۰ ق به تهران فرستاده نوشت: «حالی که اشخاص معروض در حبس خانه، تحت نظارت سخت محبوسند و احدی را نزدشان راه نمی‌دهند». ۴ - تبعید به خارج کشورسرانجام بر اثر اعتراض مردم گیلان و اقدامات پیگیر کنسول ایران در باکو و تفلیس، آنان آزاد شده و به رشت بازگشتند، اما حاجی میرزا خلیل بار دیگر توسط روس‌ها به همراه جمعی دیگر دستگیر شد و به خارج از کشور تبعید گردید. ۵ - وفاتوی در همان سال (۱۳۳۰ ق) درگذشت. [۱]
آقابزرگ تهرانی، محمدحسین، طبقات اعلام الشیعه، نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر، ج۲، ص۷۰۲.
[۲]
اصلاح عربانی، ابراهم، کتاب گیلان، ج۲، ص۱۴۳.
[۳]
فخرائی،ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۱۳۲.
[۴]
فخرائی،ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۲۴۲.
[۵]
فخرائی،ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۲۴۶.
[۶]
فخرائی،ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۲۵۰.
۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «حاجی میرزا خلیل گیلانی». رده‌های این صفحه : تراجم | علمای ایران | علمای شیعه | علمای قرن چهاردهم | مبارزان علیه استعمار | مشروطه خواهان
|